INDIRECT SPEECH / DOLAYLI ANLATIM
Bir kimsenin söylemiş olduğu söz başka bir kimseye hiç değiştirmeden aktarılırsa buna "düz anlatım" ya da "dolaysız anlatım" denir.
Eğer birinin söylediği söz, aynı sözcüklerle değil de anlam olarak aynı fakat farklı bir yapıda aktarılırsa buna "dolaylı anlatım" denir.
Direct speech / düz anlatım
Düz anlatımda sözü söyleyenin cümlesi aynen alınarak buna "dedi, diyor" sözleri eklenir.
We are going to the bus-stop. (Otobüs durağına gidiyoruz.)
cümlesi düz anlatımla başkalarına aktarılırken cümle aynen alınarak tırnak içine konulur.
Bunun önüne cümleyi söyleyen şahsı veya şahısları belirten zamir getirilir.
They said, "We are going to the bus-stop."
("Otobüs durağına gidiyoruz," dediler.)
| I am writing a letter. | She said, "l am writing a letter." |
| Bir mektup yazıyorum. | "Bir mektup yazıyorum," dedi. |
Indirect speech / dolaylı anlatım
Söylenmiş bir sözün başkalarına aktarılması esnasında o söz aktaran kişinin sözcükleriyle birleşerek biraz değişik bir şekil alır.
Bu değişme özellikle fiilin zamanında bir değişme şeklinde olur.
Bunun dışında şahıs zamirleri ve iyelik sıfatları ile yer ve zaman sözcükleri de değişebilir.
Eğer temel cümle said, told, asked şeklinde geçmiş zamanda ise, cümlecikte aşağıdaki zaman değişiklikleri yapılır.
| direct speech: | I speak. |
| indirect speech: | He said he spoke. |
| direct speeth : | I am speaking. |
| indirect speech : | He said he was speaking. |
| direct speeth : | I spoke. |
| direct speech : | He said he had spoken. |
| direct speech : | I was speaking. |
| indirect speech : | He said he had been speaking. |
| direct speech : | I will speak. |
| indirect speech : | He said he would speak. |
| direct speech : | I will be speaking. |
| indirect speech : | He said he would be speaking. |
| direct speech : | I have spoken. |
| indirect speech : | He said he had spoken. |
| direct speech : | I have been speaking. |
| indirect speech: | He said he had been speaking. |
| direct speech : | I had spoken. |
| indirect speech : | He said he had spoken. |
| direct speech : | I had been speaking. |
| indirect speech : | He said he had been speaking. |
| direct speech : | I will have spoken. |
| indirect speech : | He said he would have spoken. |
| direct speech : | I will have been speaking. |
| indirect speech : | He said he would have been speaking. |
Can, will, shall ve may kip yardımcıları sırasıyla could would, should ve might olur.
Could, would should ve might yardımcıları ise değişikliğe uğramaz.
Must ise ya değişmeden kalır ya da had to biçimini alır.
Zamanla ilgili sözcüklerin değişmesi zorunlu değildir.
Mantıken değişmesi gerekiyorsa aşağıdaki gibi değişir.
| now | then |
| today | that day |
| tomorrow | the following day (the next day) |
| yesterday | the day before |
| next week | the following week |
| last week | the previous week (the week before) |
| this (day, week ete.) | that (day, week ete.) |
Here sözcüğü duruma göre, there şeklinde değişebilir.
| The children will wait here. | He said the children would wait there. |
| Çocuklar burada bekleyecek. | Çocukların orada bekleyeceğini söyledi. |
Dolaylı anlatımda şahıs zamirleri ve iyelik sıfatları da değişir.
| I | he (she) |
| my | his (her) |
| mine | his (hers) |
| me | him (her) |
| we | they |
| our | their |
| ours | theirs |
| us | them |
| you | they (them) |
| your | their |
| yours | theirs |
| She says that she is cooking fish for dinner. | Öğlen yemeği için balık pişirdiğini söylüyor. |
| They say that they are taking the table upstairs. | Masayı üst kata götürdüklerini söylüyorlar. |
Düz cümlelerin dolaylı anlatımı
| They go to school. Okula giderler. |
He said that they went to school. Onların okula gittiğini söyledi. |
| She likes dance music. Dans müziği sever. |
He said that she liked dance music. Onun dans müziğini sevdiğini söyledi. |
| I like bananas. Muz severim. |
He said that he liked bananas. Onun muz sevdiğini söyledi. |
| it is raining. Yağmur yağıyor. |
He said that it was raining. Yağmurun yağmakta olduğunu söyledi. |
| She came early. Erken geldi. |
He said that she had come early. Onun erken geldiğini söyledi. |
| We have seen the new plane. Yeni uçağı gördük. |
He said that they had seen the new plane. Onların yeni uçağı gördüklerini söyledi. |
| I was digging a hole. Bir çukur kazıyordum. |
He said that he had been digging a hole. Onun bir çukur kazmakta olduğunu söyledi. |
| She will drink a bottle of juice. Bir şişe meyve suyu içecek. |
He said that she would drink a bottle of juice. Bir şişe meyve suyu içeceğini söyledi. |
Bu cümlelerde that sözcüğü atılabilir.
| She is waiting outside. 0 dışarıda bekliyor. |
He said she was waiting outside. Onun dışarıda beklediğini söyledi. |
| They are our enemies. Onlar düşmanlarımızdır. |
He said they were their enemies. Onların düşmanları olduğunu söyledi. |
| I can swim. Yüzebilirim. |
He said he could swim. Yüzebildiğini söyledi. |
| She may come with the others. Diğerleriyle gelebilir. |
He said she might come with the thers. Diğerleriyle gelebileceğini söyledi. |
| She must work harder. Daha çok çalışmalı. |
He said she must work harder. Daha fazla çalışmasını söyledi. |
| The girl ought to help us. Kız bize yardım etmeli. |
He said the girl ought to help them. Kızın onlara yardım etmesini söyledi. |
| She had better put on a red hat. Kırmızı bir şapka giyse iyi olur. |
He said she had better put on a red hat. Ona kırmızı bir şapka giymesini söyledi. |
Dolaylı anlatımın hep say fiili ile başlatılması şart değildir.
Sözün aktarılışma uygun düşecek başka fiiller de kullanılabilir.
Örneğin, explain, tell, think, inform gibi.
| I like milk. Ben süt severim. |
He explained that he liked milk. Süt sevdiğini açıkladı. |
| The clothes are expensive. Giysiler pahalıdır. |
He told me that clothes were expensive. Bana giysilerin pahalı olduğunu söyledi. |
| We'll go now. Şimdi gideceğiz. |
He said they would go then. O zaman gideceklerini söyledi. |
| She likes bright colours. Parlak renkleri sever. |
He told me that she liked bright colours. Bana onun parlak renkleri sevdiğini söyledi. |
| We saw them yesterday. Onları dün gördük. |
They told me that they had seen them the day before. Bana onları evvelsi gün gördüklerini söylediler. |
Değişmeyen fiil zamanları
Bazı hallerde cümledeki fiil, o cümle nakledilen söz haline getirildiğinde de aynen kalabilir.
Bu özellikle sözün söylendiği anda da o durum geçerli ve doğru ise yapılabilir.
| I'm twenty years old. Yirmi yaşındayım. |
She told me that she is twenty years old. Bana yirmi yaşında olduğunu söyledi. |
Soruların dolaylı anlatımı
Soru halindeki cümle, dolaylı anlatıma çevrilirken
a. fiil soru şeklinden çıkarılıp olumlu şekle sokulur.
b. dolaylı anlatımda say yerine aşk veya bu anlama yakın bir fiil kullanılır.
c. sorunun başında when, where, who, why, how gibi bir soru sözcüğü varsa, bu sözcük dolaylı anlatımda kullanılır.
Böyle bir soru sözcüğü yoksa if veya whether kullanılır.
| Is she a teacher? O bir öğretmen midir? |
He asked if she was a teacher. Onun bir öğretmen olup olmadığını sordu. |
| Have they a car? Bir arabaları var mı? |
He asked if they had a car. Onların bir arabaları olup olmadığını sordu. |
| Are the boys playing in the room? Çocuklar odada oynuyorlar mı? |
He asked if the boys were playing in the room. Çocukların odada oynayıp oynamadıklarını sordu. |
| Can she answer the questions? Sorulara yanıt verebilir mi? |
He asked if she could answer the questions. Onun sorulara yanıt verip veremeyeceğini sordu. |
Dolaylı anlatımda kullanılan aşk fiilinden sonra sorunun yöneltildiği kişiyi belirten bir isim veya zamir de yer alabilir.
Bu sadece ask için mümkündür. Diğer fiillerde aynı durum olmaz.
| Will Mary come? Mary gelecek mi? |
He asked me if Mary would come. Bana Mary'nin gelip gelmeyeceğini sordu. |
Bir cümlede if yerine whether kullanılırsa daha ziyade bir seçenek hali ifade edilmiş olur.
| Are they bitter or sweet? Onlar acı mı yoksa tatlı mı? |
He asked whether they were bitter or sweet. Onların acı mı yoksa tatlı mı olduğunu sordu. |
| Do they speak English? İngilizce konuşurlar mı? |
He asked if they spoke English. Onların İngilizce konuşup konuşmadıklarını sordu. |
| Does she know Edward? Edward'ı tanıyor mu? |
He asked if she knew Edward. Edward'ı tanıyıp tanımadığını sordu. |
| Did they change the sheets? Çarşafları değiştirdiler mi? |
He asked whether they had changed the sheets. Çarşafları değiştirip değiştirmediklerini sordu. |
| What is her name? Onun adı nedir? |
He asked what her name was. Onun adının ne olduğunu sordu. |
| Where is the hotel? Otel nerededir? |
He asked where the hotel was. Otelin nerede olduğunu sordu. |
| When will she come? Ne zaman gelecek? |
He asked when she would come. Ne zaman geleceğini sordu. |
| What did you see? Ne gördün? |
He wanted to know what I had seen. Ne gördüğümü bilmek istedi. |
| Why did Frank take my book? Frank kitabımı niçin aldı? |
He asked why Frank had taken his book. Frank'ın onun kitabını niçin aldığını sordu. |
Emir ve isteklerin dolaylı anlatımı
Emir ve istek cümleleri nakledilen söz haline çevrilirken order, teli, command, aşk gibi emir bildiren fiiller kullanılır.
| Drink some water. Biraz su iç. |
He told me to drink some water. Bana biraz su içmemi söyledi. |
| Open the window. Pencereyi aç. |
He told me to open the window. Pencereyi açmamı söyledi. |
| Come here, Norman. Buraya gel, Norman. |
He ordered Norman to come there. Norman'a oraya gelmesini emretti. |
| Take off your hats, boys. Şapkalarınızı çıkarın, çocuklar. |
He told the boys to take off their hats. Çocuklara şapkalarını çıkarmalarını söyledi. |
Olumsuz emirler dolaylı anlatıma çevrilirken fiilin önüne not konulur.
| Don't touch the flowers. Çiçeklere dokunma. |
He told us not to touch the flowers. Çiçeklere dokunmamamızı söyledi. |
| Don't open the door. Kapıyı açma. |
He ordered me not to open the door. Kapıyı açmamamı emretti. |
| Don't stand here. Burada durmayın. |
He told us not to stand there. Orada durmamamızı söyledi. |